Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Với vị trí địa lý thuận lợi, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, tập trung chủ yếu ở các tỉnh miền Trung và miền Nam, nơi có số giờ nắng trung bình hàng năm cao. Về điện gió, theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW.
Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả tiềm năng năng lượng tái tạo, Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn về hành lang pháp lý. Các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo hiện nay còn phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Điều này đã gây ra nhiều khó khăn cho nhà đầu tư trong và ngoài nước, làm tăng rủi ro chính sách và tài chính. Một trong những rào cản quan trọng khác là cơ chế đấu thầu, giá điện, hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi.
Trở ngại khác đến từ hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo. Sự phân mảnh và thiếu nhất quán trong các quy định pháp luật đã trở thành điểm nghẽn kìm hãm dòng vốn, trì hoãn hàng loạt dự án và gia tăng rủi ro chính sách đối với nhà đầu tư.
Nhìn ra thế giới, nhiều quốc gia đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm để thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng. Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc là những ví dụ điển hình, nơi mà luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp.
Các chuyên gia nhận định, Việt Nam cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo. Điều này không chỉ đảm bảo nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch mà còn thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cũng như cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.
TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhận định việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng cho rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập và sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện nay.
Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giúp giải quyết bài toán chính sách mà còn là hiện thực hóa quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu.