Ngành xây dựng hiện đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ CO2 từ khí quyển. Với mức tiêu thụ năng lượng chiếm khoảng 32% toàn cầu và đóng góp 34% vào tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần phải đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải một cách đáng kể. Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm (carbon-negative materials) đang nổi lên như một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường.
Vật liệu phát thải âm được định nghĩa là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng này không chỉ là một sự đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Các báo cáo về ESG (Environmental, Social and Governance) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của EU đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, những ngành chiếm tỷ lệ lớn trong tổng lượng phát thải.
Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm lượng khí thải carbon mà còn mở ra hướng đi mới cho ngành xây dựng trong việc thực hiện các mục tiêu bền vững.
Namun, việc áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong quá trình thương mại hóa. Một trong những thách thức chính là chi phí cao, cùng với sự thiếu thống nhất về tiêu chuẩn và định nghĩa trên toàn cầu. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, nhằm hỗ trợ việc nghiên cứu, phát triển và áp dụng rộng rãi các loại vật liệu này.
Cơ hội thương mại hóa đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. UNEP FI ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative, cho thấy tiềm năng phát triển của ngành này trong tương lai.
Ở Việt Nam, quốc gia đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, và đang thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật NDC 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong việc chống biến đổi khí hậu.
Trong bối cảnh ngành xây dựng đang chuyển dịch sang hướng phát triển bền vững, vật liệu xây dựng phát thải âm đang trở thành một phần quan trọng trong chiến lược giảm phát thải toàn cầu. Với sự hỗ trợ từ chính sách và sự phát triển của công nghệ, ngành này hứa hẹn sẽ đóng góp đáng kể vào việc giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng.