Ở Cao Bằng, văn hóa tín ngưỡng của người Dao gắn bó chặt chẽ với những bức tranh thờ linh thiêng, phản ánh thế giới quan và nhân sinh quan độc đáo của cộng đồng dân tộc này. Người Dao được chia thành hai ngành chính, Dao Đỏ và Dao Tiền, đều xem tranh thờ là một phần quan trọng không thể thiếu trong đời sống tâm linh.
Tranh thờ của người Dao được phân thành hai loại chính: tranh thờ cúng hằng ngày và tranh sử dụng trong nghi lễ. Tranh thờ cúng hằng ngày được gọi là Tầu Kháng, thường được treo trên bàn thờ tổ tiên của những gia đình có vai trò trưởng họ. Mỗi bức tranh Tầu Kháng bao gồm 72 hình, mô tả các vị thần và tổ tiên, trong đó nổi bật là 5 vị thần cao nhất gồm Nhụn Hùng (Ngọc Hoàng), Sếnh Chiu (Thánh Chủ), Duần Xỉ (Nguyên Thủy Thiên Tôn), Lềnh Pu (Linh Bảo Thiên Tôn) và Tồ Ta (Đạo Đức Thiên Tôn).
Người Dao có những quy định nghiêm ngặt về việc thờ cúng, chỉ những gia đình trưởng họ mới được phép treo tranh thờ. Đối với những gia đình không phải trưởng họ, bàn thờ của họ chỉ đơn giản là một tấm ván kê cao ở góc phải của gian giữa, không được treo tranh. Bàn thờ của trưởng họ được làm bằng gỗ, thiết kế trông như một ngôi nhà nhỏ với mái và 4 cột kéo dài đến nền nhà, thể hiện sự trang nghiêm và tôn kính.
Bên cạnh tranh thờ cúng hằng ngày, tranh thờ còn đóng vai trò quan trọng trong các nghi lễ của người Dao. Nếu thiếu đi tranh thờ, các nghi lễ cấp sắc, cúng giải hạn, đám tang sẽ không thể thực hiện. Trong nghi lễ cấp sắc, tranh thờ được treo với mục đích chứng tỏ sự hiện diện của các vị thần đến chứng kiến và công nhận nghi lễ.
Lễ cấp sắc của người Dao được phân thành các bậc như 3 đèn, 7 đèn, 9 đèn, 12 đèn. Trong đó, bậc 3 đèn là lễ công nhận trưởng thành cho đàn ông người Dao. Từ bậc 7 đèn trở lên, đó là lễ cấp sắc cho người thụ lễ được công nhận là thầy. Trong quá trình thực hiện lễ cấp sắc, người Dao sử dụng các bộ tranh Hành Phây, Tồm Toòng, tranh Xiền nghè, Xiền tào. Các bức tranh này được treo theo thứ tự và mỗi bức có ý nghĩa riêng.
Những bức tranh thờ được xem như báu vật trong mỗi gia đình người Dao, được cất giữ cẩn thận và chỉ được sử dụng trong những dịp lễ quan trọng. Đối với người Dao, bộ tranh thờ như một ‘lá bùa hộ mệnh’ cho gia đình, dòng họ và giúp họ có thể kết nối với thế giới siêu nhiên. Mối quan hệ giữa những người thầy cúng và người sở hữu tranh thờ luôn tuân thủ các nguyên tắc phong tục; họ thực hiện một cách tỉ mỉ, cẩn trọng và tuân theo các kiêng kị theo truyền thống.
Tất cả những điều này thể hiện sự tôn kính đặc biệt của người Dao đối với tranh thờ và đồng thời cũng làm nổi bật tính thiêng liêng của tranh thờ trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người Dao. Việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc này không chỉ góp phần bảo vệ di sản văn hóa của dân tộc mà còn tăng cường sự hiểu biết và tôn trọng giữa các cộng đồng dân tộc.