Ở vùng Mường Vang, tỉnh Phú Thọ, thịt chua từng là một món ăn dân dã được chế biến và bảo quản để sử dụng trong thời gian dài. Món ăn này được làm từ thịt lợn trộn với thính và gia vị đặc trưng như tỏi, ớt, hạt dổi, sau đó lên men tự nhiên. Trải qua thời gian, thịt chua không chỉ được dùng trong ngày giáp hạt mà đã trở thành món không thể thiếu trong các dịp lễ Tết, cưới hỏi, đón khách quý.

Hiện nay, thịt chua đã trở thành đặc sản mang thương hiệu OCOP tại huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình (cũ), nay là xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ (mới). Trong đó, thịt chua Lâm Tin, một sản phẩm từ căn bếp nhỏ của hộ gia đình ở xã Lạc Sơn, đang dần khẳng định vị thế bằng hương vị đặc trưng, sự đầu tư nghiêm túc và câu chuyện văn hóa ẩm thực đậm chất Mường.

Gia đình bà Bùi Thị Tin, phố Lâm Hóa 2, xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ, là một trong những cơ sở đầu tiên sản xuất thịt chua theo hướng hàng hóa, đưa món ăn truyền thống vào thị trường OCOP. Bà Tin chia sẻ về cơ duyên với nghề: “Làm món truyền thống không chỉ để bán, mà là giữ lại hương vị quê mình. Vừa làm ra sản phẩm sạch, ngon, vừa kể được câu chuyện quê hương – đó là điều mà tôi theo đuổi từ ngày đầu đến nay”.

Sản phẩm thịt chua của cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin được thị trường ưa chuộng, mang hương vị đặc trưng của vùng Mường Vang. Từ năm 2016, gia đình bà Tin bắt đầu sản xuất nhỏ lẻ, bán cho khách du lịch và các quán ăn trong vùng. Nhờ giữ được hương vị đặc trưng, sản phẩm được khách hàng giới thiệu qua nhau.

Năm 2022, sản phẩm thịt chua Lâm Tin được công nhận OCOP 3 sao, được phân phối tại các cửa hàng OCOP trong và ngoài tỉnh, có mặt ở các thị trường như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Quảng Ninh… Hiện, mỗi tháng cơ sở cung cấp khoảng 3.500 sản phẩm gồm thịt chua quả và thịt chua hộp. Các sản phẩm đều được đóng gói vệ sinh, dán tem, mã QR truy xuất nguồn gốc, hạn sử dụng và hướng dẫn dùng rõ ràng.

Điểm khác biệt tạo nên thương hiệu của thịt chua Lâm Tin là ở khâu lựa chọn nguyên liệu và cách lên men tự nhiên. Thịt được chọn từ lợn sạch, có đủ nạc và bì, lẫn chút mỡ để đảm bảo vị ngậy. Thính được làm từ ngô, nhiều tinh bột, bùi và thơm. Hạt dổi được rang đúng lửa, giã nhỏ, trộn cùng tỏi, muối, tạo ra hương vị rất riêng mà các món thịt chua công nghiệp không thể có.

Cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin đang cung cấp ra thị trường 2 loại thịt chua quả và thịt chua hộp. Bà Tin chia sẻ: “Không dùng chất bảo quản hay men nhân tạo. Muốn sản phẩm lên men chuẩn, phải biết cách căn nhiệt độ, thời gian ủ, độ ẩm, và cả độ dày của lát thịt. Làm thịt chua phải kiên nhẫn và sạch sẽ tuyệt đối”.

Thịt chua ngon nhất khi ăn cùng lá sung, lá đinh lăng, chấm với tương ớt. Vị chua nhẹ từ thịt lên men hòa với vị béo, thơm của thính, của dổi, vị cay của ớt tạo nên bản hòa tấu vị giác khó quên. Không chỉ được người dân trong tỉnh ưa chuộng, nhiều du khách từ các tỉnh, thành khác khi biết đến thịt chua Lâm Tin đều tỏ ra thích thú với món ăn dân dã này.

Thời gian qua, việc người dân mạnh dạn phát triển thịt chua theo hướng hàng hóa không chỉ giữ gìn được món ăn truyền thống, mà còn góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập và gắn phát triển kinh tế với bảo tồn văn hóa bản địa. Đồng chí Bùi Văn Khánh, Chủ tịch UBND xã Lạc Sơn (tỉnh Phú Thọ mới) cho biết: “Hiện xã có gần 10 hộ làm thịt chua, trong đó có một số cơ sở như Lâm Tin, Tuấn Linh đã đạt quy mô hộ sản xuất chuyên nghiệp. Xã định hướng hỗ trợ thêm về quảng bá, bao bì, truy xuất để xây dựng sản phẩm đặc trưng của địa phương, khuyến khích các hộ kinh doanh phát triển, mở rộng quy mô sản xuất”.

Trong dòng chảy hội nhập, không ít món ăn truyền thống bị lãng quên, thịt chua Lâm Tin là một ví dụ đẹp về cách một gia đình nông dân có thể gìn giữ hồn ẩm thực Mường, vừa làm kinh tế, vừa giữ lại một mảnh ký ức cho thế hệ sau. Mỗi miếng thịt lên men không chỉ là món ăn, mà còn là câu chuyện về sự bền bỉ, khéo léo và tình yêu quê hương lặng lẽ mà sâu đậm, như chính tính cách của người Mường ở vùng Mường Vang.

Từ ngày 1/7, các sàn thương mại điện tử đã tăng cường kiểm soát tính pháp lý của hàng hóa, loại bỏ các mặt hàng không rõ nguồn gốc. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến việc các sản phẩm trôi nổi trở lại các nền tảng mạng xã hội như Zalo, Facebook. Nhiều người bán thực phẩm trực tuyến đã chuyển sang các nền tảng này để tránh các quy định kiểm soát chặt chẽ của các sàn thương mại điện tử.

Chị Mai Như, một người bán bánh bao và bánh gạo lứt trực tuyến tại tỉnh Đồng Nai, cho biết đã chuyển sang bán hàng trên mạng xã hội Zalo và Facebook sau khi các sàn thương mại điện tử áp dụng các quy định nghiêm ngặt. Chị không đăng ký kinh doanh và tự sản xuất bánh tại nhà, sau đó rao bán trên mạng xã hội.

Đại diện sàn thương mại điện tử Lazada Việt Nam cho biết, sàn này đã tham gia chương trình ‘Tick xanh trách nhiệm’ do Sở Công Thương TPHCM triển khai, nhằm kiểm soát chặt chẽ chất lượng hàng hóa lưu thông trên nền tảng số. Lazada đã áp dụng công nghệ AI để sàng lọc sản phẩm vi phạm và triển khai chính sách đồng kiểm, hoàn trả minh bạch để bảo vệ quyền lợi người mua.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Mạnh Tấn, Giám đốc marketing Công ty cổ phần Công nghệ Haravan, cho biết khoảng 10% gian hàng đã rút khỏi các sàn thương mại điện tử, chủ yếu là các shop kinh doanh thực phẩm. Điều này đã dẫn đến việc một lượng lớn hàng ‘nhà làm’ chuyển sang mạng xã hội, nơi không kiểm duyệt gắt gao tính pháp lý của hàng hóa.

Nhiều nhóm trên Facebook, như ‘Chợ dân cư Thanh Đa, phường Bình Quới, TPHCM’, có hàng chục nghìn thành viên và mỗi ngày có hàng chục bài rao bán thực phẩm ‘nhà làm’ mà không có nhãn mác ghi hạn sử dụng hay thông tin kiểm định.

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, cho biết thực phẩm ‘nhà làm’ có ưu điểm là tươi, ít sử dụng chất bảo quản, chất tạo màu, tạo mùi nhưng không hẳn an toàn cho sức khỏe người dùng. Bà dẫn chứng nhiều trường hợp người tiêu dùng bị ngộ độc vì ăn bánh mì từ các bếp nhà và nhấn mạnh rằng thực phẩm ‘nhà làm’ cần được sản xuất trong điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm để đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng.

Thị trường bánh Trung thu đang dần trở nên sôi động khi nhiều doanh nghiệp lớn như Kinh Đô, Như Lan, Orion, Bibica… lần lượt tung ra các bộ sưu tập bánh trung thu 2025 với mẫu mã đa dạng và giá cả phong phú. Giá của các hộp bánh dao động từ 250.000 đến 500.000 đồng, thậm chí có những hộp bánh cao cấp với giá trị lên đến 2 triệu đồng.

Các doanh nghiệp cũng đẩy mạnh kênh phân phối qua các sàn thương mại điện tử như Shopee, TikTok Shop cùng các buổi livestream từ KOLs/KOCs để tiếp cận khách hàng một cách hiệu quả.

Tuy nhiên, bên cạnh những sản phẩm chính hãng, bánh Trung thu ‘handmade’ đang trở thành xu hướng. Mặc dù vậy, loại bánh này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn thực phẩm. Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, cho biết nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ vẫn sử dụng các chất tạo màu, tạo mùi không rõ nguồn gốc và thậm chí dùng hàn the trong nhân bánh, gây nguy cơ nhiễm khuẩn và lẫn tạp chất.

Để đảm bảo an toàn, người tiêu dùng không nên chỉ tin vào niềm tin mà cần yêu cầu các cơ sở sản xuất cung cấp thông tin về nguồn gốc và quá trình sản xuất. Điều này sẽ giúp người tiêu dùng có thể yên tâm khi lựa chọn sản phẩm.

Tại tọa đàm ‘Chống hàng giả, hàng gian – Làm sạch thị trường, bảo vệ niềm tin’, PGS. TS. Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, cho biết sở sẽ lập các đoàn kiểm tra để giám sát hoạt động của các cơ sở sản xuất bánh Trung thu, đặc biệt là những cơ sở sản xuất nhỏ lẻ và bánh ‘nhà làm’.

Bà Phong Lan nhấn mạnh rằng nếu không tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm, các cơ sở sản xuất sẽ bị xử lý nghiêm. Điều này nhằm đảm bảo thị trường bánh Trung thu trở nên an toàn và đáng tin cậy hơn.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo người tiêu dùng nên ưu tiên bánh có nguồn gốc rõ ràng, xem xét thành phần dinh dưỡng và hạn sử dụng để đảm bảo sức khỏe. Khi mua bánh, người tiêu dùng nên chọn những sản phẩm được sản xuất bởi các doanh nghiệp uy tín và có chứng nhận an toàn thực phẩm.

Như vậy, để có một mùa Trung thu an toàn và ý nghĩa, người tiêu dùng cần có cái nhìn khách quan và tỉnh táo khi lựa chọn bánh. Hơn hết, các cơ sở sản xuất cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn thực phẩm để mang lại niềm tin cho người tiêu dùng.