Việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước là một trong những nội dung trọng tâm được Đảng và Nhà nước xác định xuyên suốt qua nhiều nhiệm kỳ, nhằm xây dựng nền hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tình trạng ‘khoảng trống pháp lý’, ‘lúng túng thể chế’ đã và đang xuất hiện tại không ít địa phương, đặc biệt là trong việc xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) phục vụ cho hoạt động của chính quyền địa phương sau sáp nhập.

Trong quá trình đổi mới và hiện đại hóa nền hành chính quốc gia, chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước được khẳng định là cần thiết. Từ Nghị quyết Trung ương6 (khóa XII) đến Nghị quyết số18-NQ/TW, Nghị quyết số19-NQ/TW và gần đây nhất là Nghị quyết số60-NQ/TW ngày12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, tinh thần cải cách, sắp xếp đơn vị hành chính được nhấn mạnh. Tuy nhiên, tốc độ sắp xếp tổ chức bộ máy đang đi nhanh hơn so với tiến độ chuẩn bị thể chế đi kèm, đặc biệt là việc xây dựng và ban hành VBQPPL phục vụ cho hoạt động của chính quyền địa phương sau sáp nhập.

Quá trình sáp nhập đơn vị hành chính, nếu không đi kèm với sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế, sẽ tất yếu dẫn đến sự chồng chéo, mâu thuẫn hoặc thiếu hụt văn bản điều chỉnh, từ đó tạo ra những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng. Trong thực tiễn triển khai tại nhiều địa phương, tình trạng ban hành VBQPPL không kịp tiến độ tổ chức lại bộ máy đang trở thành điểm nghẽn, cản trở việc ổn định hoạt động của chính quyền mới.

Để khắc phục tình trạng này, cần tuân thủ các nguyên tắc bảo đảm thống nhất, ổn định hệ thống pháp luật khi tổ chức lại đơn vị hành chính. Trước hết, cần bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành. Việc sửa đổi, thay thế hoặc ban hành mới VBQPPL tại địa phương sau khi sáp nhập phải được rà soát kỹ lưỡng về mặt căn cứ pháp lý, bảo đảm không mâu thuẫn hoặc chồng chéo với luật và các văn bản của Trung ương.

Thứ hai, cần bảo đảm tính kế thừa hợp lý. Việc sáp nhập đơn vị hành chính không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn giá trị của hệ thống văn bản tại các đơn vị cũ. Ngược lại, nhiều văn bản đã được xây dựng công phu, đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn và đang phát huy hiệu quả, cần được kế thừa, hiệu chỉnh, chứ không nên xóa bỏ hoàn toàn.

Thứ ba, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm trong quá trình xây dựng pháp luật. Trong mọi hoạt động quản trị nhà nước, việc lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm không chỉ là một khẩu hiệu hành chính, mà phải được thể hiện rõ trong nội dung và quy trình xây dựng văn bản pháp luật.

Để hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sau sáp nhập, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước hết, cần tổ chức một cuộc tổng rà soát hệ thống VBQPPL đang áp dụng tại các đơn vị hành chính liên quan. Trên cơ sở rà soát, chính quyền cấp huyện cần lập danh mục phân loại các văn bản theo ba nhóm: (i) văn bản tiếp tục áp dụng không cần sửa đổi; (ii) văn bản cần sửa đổi, bổ sung; (iii) văn bản cần bãi bỏ.

Thứ hai, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng thể chế sau sáp nhập. Chất lượng thể chế không thể đo bằng số lượng văn bản ban hành mà cần có các tiêu chí rõ ràng về hiệu lực, hiệu quả, tính hợp pháp, tính khả thi và tính minh bạch.

Thứ ba, cần củng cố đội ngũ làm công tác pháp chế ở địa phương. Một trong những điểm yếu cố hữu của chính quyền địa phương là năng lực pháp chế chưa được quan tâm đúng mức. Sau sáp nhập, điều này càng trở nên nghiêm trọng khi địa bàn quản lý rộng hơn, số lượng đầu mối công việc tăng lên, nhưng đội ngũ làm công tác pháp chế vẫn còn mỏng, thiếu chuyên môn hoặc kiêm nhiệm.

Cuối cùng, cần áp dụng công nghệ thông tin trong hệ thống hóa và quản lý văn bản pháp luật địa phương. Việc quản lý văn bản thủ công đang là một rào cản lớn khiến các địa phương chậm trễ trong rà soát và điều chỉnh hệ thống VBQPPL. Bạn có thể tìm hiểu thêm về vấn đề này tại https://www.quochoi.vn/ hoặc https://chinhphu.vn/.

Bộ Tài chính tiếp tục hoàn thiện đề án khu thương mại tự do, rà soát các quy định liên quan

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng vừa ký văn bản phúc đáp kiến nghị của cử tri tỉnh Hà Tĩnh liên quan đến khu thương mại tự do. Kiến nghị này được gửi đến trước Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV và được chuyển đến Bộ Tài chính thông qua Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội.

Cụ thể, cử tri tỉnh Hà Tĩnh đề nghị ban hành các quy định liên quan đến khu thương mại tự do, đảm bảo phù hợp với Kết luận số 115-KL/TW ngày 16/1/2025 của Bộ Chính trị. Kết luận này nhấn mạnh việc rà soát, đánh giá lại tổng thể hoạt động của các khu công nghiệp, khu chế xuất trong cả nước để có cơ chế, chính sách phát triển cho giai đoạn tới, hướng tới việc lấy khu công nghiệp, khu chế xuất, khu thương mại tự do thế hệ mới làm cứ điểm chiến lược để tạo động lực phát triển cho các vùng và cả nước.

Bộ Tài chính cho biết, Văn phòng Trung ương Đảng đã giao Ban Cán sự Đảng Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng Đề án Khu thương mại tự do báo cáo Bộ Chính trị vào ngày 22/1/2025. Hiện, Bộ Tài chính đang hoàn thiện dự thảo Đề án để lấy ý kiến của các bộ, ngành, địa phương liên quan. Trên cơ sở các ý kiến góp ý, Bộ Tài chính sẽ tổng hợp và báo cáo Bộ Chính trị xem xét, phê duyệt Đề án. Từ đó, Bộ sẽ đề xuất cấp có thẩm quyền ban hành các quy định liên quan đến khu thương mại tự do.

Bộ Tài chính cũng tiếp thu ý kiến của cử tri tỉnh Hà Tĩnh và đề nghị Đoàn đại biểu Quốc hội, các cơ quan có liên quan của tỉnh Hà Tĩnh phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính trong quá trình hoàn thiện Đề án và đề xuất các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến khu thương mại tự do.

Việc thành lập khu thương mại tự do là một bước tiến quan trọng trong việc phát triển kinh tế của Việt Nam. Với việc hoàn thiện đề án và ban hành các quy định liên quan, Bộ Tài chính đang tích cực thực hiện nhiệm vụ được giao nhằm góp phần thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế trọng điểm và cả nước.

Bộ Tài chính hiện đang mở rộng tiếp nhận ý kiến của các bên liên quan, từ đó thể hiện một quá trình tiếp thu, phản hồi rất chủ động cho xã hội. Thông tin phản hồi được đăng tải rất minh bạch theo đường link chính thống giúp cử tri có thể dễ dàng tra cứu. Ngoài ra, họ cũng có thể kiến nghị hoặc phản hồi thẳng với cơ quan. Đây rõ ràng là những cách hành xử rất tiến bộ.