Trong cuộc xung đột với Ukraine, Nga đã thực hiện một sự chuyển đổi đáng kể trong chiến lược sử dụng máy bay không người lái (UAV). Ban đầu, nước này chủ yếu sử dụng UAV Shahed do Iran sản xuất, nhưng sau đó đã tự phát triển phiên bản cải tiến Geran với nhiều tính năng nguy hiểm hơn.

Quá trình cải tiến UAV của Nga bắt đầu từ năm 2022, khi Moscow triển khai UAV Shahed-131 và Shahed-136 do Iran sản xuất để tấn công các mục tiêu ở Ukraine. Tuy nhiên, đến năm 2023, Nga đã chuyển sang sản xuất các phiên bản UAV cải tiến của mình là Geran-1 và Geran-2, với hình dáng tương tự như UAV của Iran. UAV Geran có khả năng bay xa khoảng 2.500km và đạt tốc độ 180 km/h. Các chuyên gia cho rằng, Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để tăng cường sức hủy diệt của các UAV, bao gồm nâng cấp hệ thống dẫn đường và tăng sức công phá của đầu đạn.

Một trong những nâng cấp quan trọng của UAV Geran là hệ thống dẫn đường. Các phiên bản UAV đầu tiên sử dụng ăng-ten mẫu thu có kiểm soát (CRPA) 4 phần tử kết hợp với hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh (GNSS). Tuy nhiên, khi năng lực tác chiến điện tử của Ukraine trở nên hiệu quả hơn, Nga đã trang bị cho các mẫu UAV mới ăng-ten CRPA 8 hoặc 16 phần tử kết hợp hệ thống Kometa. Ngoài ra, các phiên bản mới hơn của UAV Geran còn được trang bị bộ phát vô tuyến để điều khiển từ xa hoặc các modem 3G/LTE kết nối với mạng di động địa phương, tăng khả năng dự phòng dẫn đường và cho phép truyền dữ liệu đo từ xa và qua video.

Bên cạnh những cải tiến về UAV tấn công, Nga còn đẩy mạnh việc sử dụng UAV mồi nhử. Vào năm 2024, Moscow bắt đầu áp dụng rộng rãi chiến thuật mới nhằm áp đảo hệ thống phòng không Ukraine bằng cách phóng các UAV mồi nhử tầm xa như Parodya và Gerbera. Các UAV mồi nhử có giá khoảng 10.000 USD/chiếc, rẻ hơn UAV Geran tới 10 lần. Chúng thường được chế tạo từ nhựa và gỗ dán giá rẻ cũng như nặng chưa đến 20kg. Tầm hoạt động của UAV mồi nhử cũng ngắn hơn, vào khoảng 600km.

Chuyên gia Jacob Parakilas tại tổ chức RAND châu Âu ở Cambridge nhận định, Gerbera là UAV mồi nhử hiệu quả nhờ chi phí rẻ, thiết kế đơn giản, nhưng lại bay theo các tuyến đường tương tự cũng như tạo ra những tín hiệu điện tử và radar tương tự như một UAV tấn công.

Tuy nhiên, mối đe dọa từ UAV Nga đối với Ukraine có thể sớm gia tăng, khi Moscow tăng cường sản xuất tại các trung tâm chính ở Yelabuga và Izhevsk. Nga đang cho xuất xưởng hơn 5.000 UAV tầm xa mỗi tháng, bao gồm UAV tấn công kiểu Shahed và UAV mồi nhử. Tờ Forbes trích dẫn thông tin tình báo quân sự của Ukraine cho hay, tính đến tháng 5, sản lượng của Nga vào khoảng 2.700 UAV tấn công Geran và 2.500 UAV mồi nhử Gerbera mỗi tháng. Các con số này đánh dấu mức tăng gần gấp 5 lần kể từ mùa hè năm 2024.

Theo báo cáo hồi tháng 2 của Cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Nga đã và đang phát triển mẫu UAV Geran 3 có tốc độ bay nhanh hơn nhờ thay thế động cơ piston bằng động cơ phản lực. Chuyên gia quân sự Parakilas cho rằng, UAV Geran 3 cũng có thể được nâng cấp hệ thống điện tử bền bỉ hơn và liên kết dữ liệu hai chiều, từ đó cho phép người vận hành phản ứng theo thời gian thực và tấn công các mục tiêu di động.

Tuy nhiên, ông Parakilas nhấn mạnh, những bước nâng cấp như trên sẽ gây tốn kém. Đồng quan điểm, nhà phân tích quốc phòng David Sharp tại Israel cho hay, ứng dụng nhiều cải tiến sẽ khiến chi phí sản xuất UAV trở nên đắt đỏ hơn và từ đó ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng loạt.

Chuyên gia quân sự Nga Yuri Knutov mới đây cảnh báo rằng Ukraine có thể tấn công Moskva sau khi tấn công 3 căn cứ không quân ở sâu bên trong lãnh thổ Nga.

Ông Knutov, Giám đốc của Bảo tàng Lực lượng Phòng không Nga (ADF), giải thích rằng có những lỗ hổng trong hệ thống phòng không của Nga vì hầu hết hệ thống phòng thủ đã được di chuyển tới gần Ukraine sau chiến dịch quân sự của Moskva vào tháng 2 năm nay.

“Nga cần phải bảo vệ trực tiếp cho lực lượng của mình ở những khu vực giao tranh sau khi chiến dịch quân sự bắt đầu. Vì vậy, đã có những lỗ hổng trong hệ thống phòng không của chúng tôi”, ông Knutov nêu rõ.

Theo ông Knutov, nhiều chuyên gia cho rằng các vệ tinh của Mỹ có thể nhận thấy rõ những lỗ hổng này. “Tôi không nghi ngờ về điều đó và các chuyên gia khác cũng vậy”, ông Knutov nói.

Đánh giá trên của ông Knutov được đưa ra sau khi Ukraine bị cáo buộc tiến hành ba cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào sâu bên trong lãnh thổ Nga trong vòng một tuần.

Vào ngày 5/12, các lực lượng Ukraine đã tấn công Căn cứ Không quân Engels-2 và Dyagilev, nằm rất gần thủ đô Moskva của Nga hơn so với biên giới với Ukraine. Các cuộc tấn công được cho là đã thực hiện bằng cách sử dụng loại máy bay không người lái (UAV) được nâng cấp từ thời Liên Xô có tên là Tu-141 Strizh.

Theo hãng thông tấn TASS, phát biểu tại cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc hôm 19/12 (theo giờ địa phương), ông Nebenzya nhấn mạnh cáo buộc Iran gửi máy bay không người lái cho Nga để sử dụng trong xung đột ở Ukraine là “hoàn toàn viển vông và phi thực tế”. Đại sứ Nga cũng lưu ý các cáo buộc này “không liên quan gì” đến nhiệm vụ khôi phục Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA) về chương trình hạt nhân của Tehran.

Theo ông Nebenzya, Nga biết rằng cho đến nay, Kiev vẫn chưa thể cung cấp cho Tehran bất kỳ bằng chứng nào xác nhận Quân đội Nga sử dụng UAV do Iran sản xuất thông qua các kênh ngoại giao.

“Mặc dù vậy, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) vẫn đưa ra cáo buộc để lôi kéo Liên hợp quốc vào câu chuyện này và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các cá nhân và thực thể pháp lý của cả Iran và Nga”, ông Nebenzya nhấn mạnh.

Ông Nebenzya cho biết thêm điều đáng chú ý là những giả thuyết chống lại Nga và Iran liên quan đến máy bay không người lái đang được đưa ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán ở Vienna bước vào giai đoạn cuối cùng.