Trong bối cảnh thế giới đang trải qua thời đại VUCA, đặc trưng bởi biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ, các tổ chức cần có năng lực thích ứng để tồn tại và phát triển. Cuốn sách “Quản trị Biến động và Khủng hoảng” của nhóm tác giả, trong đó có Tiến sĩ Lê Mạnh Hùng – Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam), đã đưa ra một hướng tiếp cận hệ thống cả về lý luận và thực tiễn để giúp các nhà quản trị xây dựng năng lực thích ứng và chủ động kiến tạo trong môi trường bất định.

Cuốn sách không chỉ gây chú ý bởi tiêu đề mang hơi hướng thời sự mà còn bởi cách tư duy rất riêng của nhóm tác giả. Những khái niệm trong sách xuất phát từ những trải nghiệm thật, được chiêm nghiệm kỹ lưỡng trong quá trình điều hành thực tế. “Quản trị biến động” được giới thiệu như một phản xạ sống còn trước thực tại đầy bất ổn, chứ không phải là một trường phái lý luận mới trong quản trị hiện đại.

Mối quan hệ giữa biến động – khủng hoảng – rủi ro được phân tích bằng logic biện chứng, chặt chẽ nhưng không giáo điều; gần gũi đến mức người đọc có thể cảm nhận bằng trực giác. Cuốn sách gắn kết lý luận với các năng lực cụ thể trong quản trị tổ chức, từ hoạch định mục tiêu, dự báo rủi ro, điều chỉnh kế hoạch, ứng phó linh hoạt, cho đến cả một bước tiến dài là “kiến tạo động”, một cách dùng từ rất Việt Nam cho năng lực đổi mới có chủ đích trong điều kiện bất định.

Petrovietnam – một tổ chức mang tính chất “đặc biệt kép”: vừa vận hành trong lĩnh vực năng lượng vốn nhiều biến động, vừa là doanh nghiệp nhà nước với những ràng buộc và giới hạn đặc thù – đã trải qua một “khủng hoảng kép” vào năm 2020. Chính trong bối cảnh ấy, khái niệm “quản trị biến động” lần đầu tiên được hình thành và triển khai đồng bộ. Nhờ vậy, Petrovietnam không những đứng vững qua khủng hoảng mà còn đạt nhiều kết quả tích cực về sản lượng, tài chính, đóng góp ngân sách, quản trị nhân sự và năng lực điều hành.

Từ năm 2021 trở đi, “quản trị biến động” tại Petrovietnam không còn giữ vai trò ứng phó tình thế mà được nâng lên thành phương thức vận hành và văn hóa điều hành doanh nghiệp. Mỗi đơn vị, mỗi cán bộ bắt đầu hiểu rõ: kế hoạch là quan trọng, nhưng khả năng điều chỉnh, ứng biến kế hoạch trong điều kiện thay đổi còn quan trọng hơn.

Năm 2024, Petrovietnam lần đầu tiên ghi nhận mức doanh thu vượt mốc 1 triệu tỷ đồng – con số không chỉ phản ánh quy mô, còn là dấu ấn của một quá trình quản trị chủ động, linh hoạt và đủ bản lĩnh trước biến động liên tục của môi trường kinh tế – địa chính trị toàn cầu.

Tư duy kiểm soát cứng nhắc được thay thế bằng kiểm soát linh hoạt. Văn hóa “thực hiện theo chỉ đạo” dần nhường chỗ cho cách tiếp cận chủ động hơn, phản ứng theo “mục tiêu sống”. Đó là một chuyển hóa thực sự. Và cũng là minh chứng cho việc: một lý luận, nếu đủ sức đứng vững trong thực tiễn khắc nghiệt, sẽ tự thân tìm được chỗ đứng trong hệ vận hành tổ chức.

Cuốn sách “Quản trị Biến động và Khủng hoảng” không hô hào lý thuyết, cũng không cố chứng minh cái mới bằng cách phủ nhận cái cũ. Nhóm tác giả chọn một con đường khác, lặng lẽ hơn, nhưng có giá trị bền vững hơn: quan sát thực tiễn, chiết xuất tư duy, cấu trúc thành luận điểm, rồi chỉ ra cách vận hành, từ chiến lược cấp cao đến điều phối hệ thống và phát triển nguồn nhân lực.

Một điểm đáng chú ý là cuốn sách không tách bạch lý luận với thực hành. Các mô hình quản trị mục tiêu như MBO, KPI, BSC, OKRs được phân tích kỹ, không chỉ ở vai trò lịch sử mà còn trong khả năng thích nghi với môi trường biến động. Sự chuyển dịch từ “mục tiêu cứng” sang “mục tiêu sống”, mục tiêu có thể cập nhật, điều chỉnh theo tín hiệu thị trường và dữ liệu thời gian thực, được minh chứng cụ thể qua cách Petrovietnam vận hành hệ thống dashboard số hóa, cảnh báo và kiểm soát hiệu quả tại hiện trường.

Trong mạch suy nghĩ ấy, từng khái niệm như “quản trị chuỗi giá trị”, “quản trị điều kiện biên”, hay “kiến tạo giá trị mới” đều được trình bày mạch lạc, gắn liền với ví dụ cụ thể và dễ liên hệ đến các cấp độ khác nhau trong tổ chức.

Điều đáng trân trọng là cuốn sách không đặt mục tiêu chứng minh điều gì mới lạ. Giọng văn trung dung, tiết chế. Nhóm tác giả không cố khẳng định mình đúng, họ chỉ chọn cách ghi lại những gì đã thực sự được triển khai, đã kiểm nghiệm qua thực tiễn, với mong muốn chia sẻ một cách làm cụ thể, phù hợp với bối cảnh của một tổ chức có quy mô lớn, nhiệm vụ nặng nề và trách nhiệm đặc thù như Petrovietnam.

Vì thế, cuốn sách này không chỉ dành cho những nhà lãnh đạo cấp cao. Cuốn sách hữu ích cả với những người đang đảm trách vai trò điều hành trung gian, những người phải xoay xở giữa kế hoạch cũ và thực tế mới. Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nơi khả năng dự báo gần như bằng không, cách tiếp cận “quản trị mục tiêu sống” trong sách này có thể mở ra một lối đi khác: không cần nhìn xa hàng trăm cây số, chỉ cần đủ tỉnh táo để thấy 100 mét phía trước, và bước cho đúng.

Cuốn sách “Quản trị biến động và khủng hoảng” được xuất bản trong bối cảnh Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (nay là Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam) đang tích cực chuẩn bị cho Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ IV, nhiệm kỳ 2025-2030. Sự kiện này không chỉ là sự trùng hợp về thời gian mà còn thể hiện tinh thần quản trị hiện đại và quyết tâm hành động mạnh mẽ của lãnh đạo Petrovietnam trên con đường phát triển bền vững và vững chắc.

Từ lịch sử nhân loại đến các cuộc chiến tranh, khủng hoảng kinh tế và đại dịch, biến động đã trở thành một phần không thể thiếu của tồn tại. Nhà triết học Heraclitus từng nói: “Không ai tắm hai lần trên cùng một dòng sông” vì cả con người và dòng nước đều đã thay đổi. Quan điểm này đã ăn sâu vào nhận thức của con người rằng biến động là một phần không thể thiếu của cuộc sống.

Trong thời đại hiện nay, thế giới đang bước vào kỷ nguyên VUCA (Volatility – Biến động, Uncertainty – Bất định, Complexity – Phức tạp, Ambiguity – Mơ hồ) và BANI (Brittle – Dễ vỡ, Anxious – Lo lắng, Nonlinear – Phi tuyến, Incomprehensible – Khó lý giải). Quản trị biến động và khủng hoảng không còn là một lựa chọn mà đã trở thành điều kiện tồn tại của mọi tổ chức.

Cuốn sách “Quản trị biến động và khủng hoảng” cung cấp một phương pháp luận hiện đại, không chỉ là tập hợp các lý thuyết mà còn là bản đồ hành động được rút ra từ kinh nghiệm quản lý thực tế tại Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam. Tác phẩm này dẫn dắt người đọc từ những nền tảng triết học và lịch sử tư tưởng quản trị đến các mô hình hiện đại như MBO, KPI, BSC, OKR.

Tác giả cũng giới thiệu hệ sinh thái công cụ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), bảng điều khiển thời gian thực (realtime dashboard), hệ thống cảnh báo sớm và quản trị mục tiêu linh hoạt (living goals), với mục tiêu xây dựng một tổ chức có khả năng thích ứng nhanh, phát triển bền vững và phản ứng linh hoạt trong một thế giới đầy biến động.

Cuốn sách này là lời nhắc nhở rằng không có trạng thái ổn định vĩnh viễn, chỉ có sự chuẩn bị vĩnh viễn cho những biến động không ngừng. Trong bối cảnh khủng hoảng xảy ra thường xuyên hơn, mỗi cú chuyển động của toàn cầu có thể làm chao đảo cả hệ thống – từ doanh nghiệp nhỏ đến tập đoàn đa quốc gia, từ một nền kinh tế đến cấu trúc địa chính trị.

Với sự khéo léo trong dẫn dắt và sâu sắc trong phân tích, tác giả đưa người đọc tiếp cận các khái niệm như “thiên nga đen”, “thiên nga xám”, hoạch định động, quản trị rủi ro đa tầng và khả năng phản ứng linh hoạt trước những cú sốc bất ngờ từ môi trường.

Tôi tin rằng cuốn sách này sẽ là một cẩm nang quý báu cho các nhà quản lý, lãnh đạo, nhà hoạch định chính sách cũng như những ai đang tìm kiếm lối đi trong thời đại đầy thách thức này. Đây không chỉ là một tài liệu chuyên môn hữu ích mà còn là kim chỉ nam đồng hành trong hành trình dẫn dắt tổ chức phát triển bền vững giữa muôn trùng biến động.