Trong cuộc xung đột với Ukraine, Nga đã thực hiện một sự chuyển đổi đáng kể trong chiến lược sử dụng máy bay không người lái (UAV). Ban đầu, nước này chủ yếu sử dụng UAV Shahed do Iran sản xuất, nhưng sau đó đã tự phát triển phiên bản cải tiến Geran với nhiều tính năng nguy hiểm hơn.

Quá trình cải tiến UAV của Nga bắt đầu từ năm 2022, khi Moscow triển khai UAV Shahed-131 và Shahed-136 do Iran sản xuất để tấn công các mục tiêu ở Ukraine. Tuy nhiên, đến năm 2023, Nga đã chuyển sang sản xuất các phiên bản UAV cải tiến của mình là Geran-1 và Geran-2, với hình dáng tương tự như UAV của Iran. UAV Geran có khả năng bay xa khoảng 2.500km và đạt tốc độ 180 km/h. Các chuyên gia cho rằng, Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để tăng cường sức hủy diệt của các UAV, bao gồm nâng cấp hệ thống dẫn đường và tăng sức công phá của đầu đạn.

Một trong những nâng cấp quan trọng của UAV Geran là hệ thống dẫn đường. Các phiên bản UAV đầu tiên sử dụng ăng-ten mẫu thu có kiểm soát (CRPA) 4 phần tử kết hợp với hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh (GNSS). Tuy nhiên, khi năng lực tác chiến điện tử của Ukraine trở nên hiệu quả hơn, Nga đã trang bị cho các mẫu UAV mới ăng-ten CRPA 8 hoặc 16 phần tử kết hợp hệ thống Kometa. Ngoài ra, các phiên bản mới hơn của UAV Geran còn được trang bị bộ phát vô tuyến để điều khiển từ xa hoặc các modem 3G/LTE kết nối với mạng di động địa phương, tăng khả năng dự phòng dẫn đường và cho phép truyền dữ liệu đo từ xa và qua video.

Bên cạnh những cải tiến về UAV tấn công, Nga còn đẩy mạnh việc sử dụng UAV mồi nhử. Vào năm 2024, Moscow bắt đầu áp dụng rộng rãi chiến thuật mới nhằm áp đảo hệ thống phòng không Ukraine bằng cách phóng các UAV mồi nhử tầm xa như Parodya và Gerbera. Các UAV mồi nhử có giá khoảng 10.000 USD/chiếc, rẻ hơn UAV Geran tới 10 lần. Chúng thường được chế tạo từ nhựa và gỗ dán giá rẻ cũng như nặng chưa đến 20kg. Tầm hoạt động của UAV mồi nhử cũng ngắn hơn, vào khoảng 600km.

Chuyên gia Jacob Parakilas tại tổ chức RAND châu Âu ở Cambridge nhận định, Gerbera là UAV mồi nhử hiệu quả nhờ chi phí rẻ, thiết kế đơn giản, nhưng lại bay theo các tuyến đường tương tự cũng như tạo ra những tín hiệu điện tử và radar tương tự như một UAV tấn công.

Tuy nhiên, mối đe dọa từ UAV Nga đối với Ukraine có thể sớm gia tăng, khi Moscow tăng cường sản xuất tại các trung tâm chính ở Yelabuga và Izhevsk. Nga đang cho xuất xưởng hơn 5.000 UAV tầm xa mỗi tháng, bao gồm UAV tấn công kiểu Shahed và UAV mồi nhử. Tờ Forbes trích dẫn thông tin tình báo quân sự của Ukraine cho hay, tính đến tháng 5, sản lượng của Nga vào khoảng 2.700 UAV tấn công Geran và 2.500 UAV mồi nhử Gerbera mỗi tháng. Các con số này đánh dấu mức tăng gần gấp 5 lần kể từ mùa hè năm 2024.

Theo báo cáo hồi tháng 2 của Cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Nga đã và đang phát triển mẫu UAV Geran 3 có tốc độ bay nhanh hơn nhờ thay thế động cơ piston bằng động cơ phản lực. Chuyên gia quân sự Parakilas cho rằng, UAV Geran 3 cũng có thể được nâng cấp hệ thống điện tử bền bỉ hơn và liên kết dữ liệu hai chiều, từ đó cho phép người vận hành phản ứng theo thời gian thực và tấn công các mục tiêu di động.

Tuy nhiên, ông Parakilas nhấn mạnh, những bước nâng cấp như trên sẽ gây tốn kém. Đồng quan điểm, nhà phân tích quốc phòng David Sharp tại Israel cho hay, ứng dụng nhiều cải tiến sẽ khiến chi phí sản xuất UAV trở nên đắt đỏ hơn và từ đó ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng loạt.

Một vụ nổ lớn đã xảy ra tại khu vực Moscow vào rạng sáng ngày 20/7. Thị trưởng Moscow Sergey Sobyanin xác nhận rằng hệ thống phòng không địa phương đã thành công trong việc ngăn chặn ít nhất 15 UAV (máy bay không người lái) của Ukraine đang trên đường tiến đến thủ đô Nga vào lúc 2h30 sáng cùng ngày.

Rất may là không có thương vong trên mặt đất và lực lượng ứng phó tình huống khẩn cấp đã có mặt tại hiện trường để xử lý tình huống một cách kịp thời. Bộ Quốc phòng Nga cũng thông báo rằng ít nhất 19 UAV của Ukraine đã bị bắn chặn trong đêm tại khu vực Moscow.

Trong khoảng thời gian từ 23h30 ngày 19/7 đến 7h sáng 20/7, hệ thống phòng không Nga đã bắn chặn tổng cộng 97 UAV thù địch. Các khu vực bị tấn công bao gồm vùng Bryansk với 38 chiếc, không phận Kaluga với 11 chiếc, 8 chiếc tại Tula và 5 chiếc ở khu vực Oryol.

Vụ tấn công đã gây ra hư hại cho ít nhất một tòa nhà chung cư cao tầng ở quận ngoại ô Zelenograd, tây bắc Moscow. Các mảnh vỡ của UAV rơi xuống đã khiến ô tô bốc cháy. Sự cố này cũng đã ảnh hưởng đến hoạt động của các sân bay tại Moscow.

Do cuộc tấn công trên, các chuyến bay khởi hành và hạ cánh tại các sân bay ở Moscow gồm Sheremetyevo, Domodedovo, Vnukovo và Zhukovsky đều phải tạm dừng. Tình hình an ninh tại khu vực Moscow đang được lực lượng chức năng theo dõi chặt chẽ.

Chuyên gia quân sự Nga Yuri Knutov mới đây cảnh báo rằng Ukraine có thể tấn công Moskva sau khi tấn công 3 căn cứ không quân ở sâu bên trong lãnh thổ Nga.

Ông Knutov, Giám đốc của Bảo tàng Lực lượng Phòng không Nga (ADF), giải thích rằng có những lỗ hổng trong hệ thống phòng không của Nga vì hầu hết hệ thống phòng thủ đã được di chuyển tới gần Ukraine sau chiến dịch quân sự của Moskva vào tháng 2 năm nay.

“Nga cần phải bảo vệ trực tiếp cho lực lượng của mình ở những khu vực giao tranh sau khi chiến dịch quân sự bắt đầu. Vì vậy, đã có những lỗ hổng trong hệ thống phòng không của chúng tôi”, ông Knutov nêu rõ.

Theo ông Knutov, nhiều chuyên gia cho rằng các vệ tinh của Mỹ có thể nhận thấy rõ những lỗ hổng này. “Tôi không nghi ngờ về điều đó và các chuyên gia khác cũng vậy”, ông Knutov nói.

Đánh giá trên của ông Knutov được đưa ra sau khi Ukraine bị cáo buộc tiến hành ba cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào sâu bên trong lãnh thổ Nga trong vòng một tuần.

Vào ngày 5/12, các lực lượng Ukraine đã tấn công Căn cứ Không quân Engels-2 và Dyagilev, nằm rất gần thủ đô Moskva của Nga hơn so với biên giới với Ukraine. Các cuộc tấn công được cho là đã thực hiện bằng cách sử dụng loại máy bay không người lái (UAV) được nâng cấp từ thời Liên Xô có tên là Tu-141 Strizh.

Ngày 19/12, nhà lãnh đạo Belarus Alexander Lukashenko cho biết quốc gia này đã được trang bị tên lửa đạn đạo Iskander và được bảo vệ bởi các hệ thống phòng không S-400 do Nga cung cấp. Ông Lukashenko cũng đã gửi lời cảm ơn đến người đồng cấp Nga Vladimir Putin.

“Hôm nay, chúng tôi đã triển khai các hệ thống S-400, quan trọng nhất là hệ thống Iskander mà ông đã bàn giao cho chúng tôi như đã hứa sáu tháng trước” ông Lukashenko nói với ông Putin tại một cuộc họp báo chung ở thủ đô Minsk.

Tổng thống Vladimir Putin cùng với Ngoại trưởng Sergey Lavrov và Bộ trưởng Quốc phòng Sergey Shoigu, đã đến Belarus hôm 19/12 để tham gia các cuộc đàm phán về hợp tác kinh tế, quân sự và năng lượng giữa hai quốc gia.

Xuất hiện trước báo giới, Tổng thống Nga tiết lộ rằng hai nước đã thiết lập một hệ thống cảnh báo và phòng không tích hợp, trong đó các khẩu đội S-400 đóng vai trò quan trọng. 

Phía Nga cũng sẽ sớm triển khai huấn luyện các phi công Belarus để sử dụng các vũ khí và đạn dược đặc biệt.

Bộ Ngoại giao Mỹ ngay lập tức đã lên án chuyến công du Belarus của Tổng thống Putin. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cáo buộc Belarus đang tiếp tay cho Nga trong cuộc xung đột ở Ukraine.