Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình vừa ký Quyết định số 1569 ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã năm 2025. Mục tiêu của kế hoạch này là xác định rõ ràng các nội dung công việc, thời hạn, tiến độ hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức liên quan trong việc triển khai thực hiện các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025.

Để đạt được mục tiêu trên, UBND cấp tỉnh được yêu cầu rà soát, xác định chính xác diện tích tự nhiên của các đơn vị hành chính cấp xã mới hình thành sau sắp xếp và công bố công khai trước ngày 30/9. Đồng thời, các bộ, ngành cần thường xuyên theo dõi, đôn đốc, kịp thời hướng dẫn theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xem xét, giải quyết, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính.

UBND 23 tỉnh, thành phố mới hình thành sau sắp xếp được giao ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã năm 2025. Đối với 11 tỉnh, thành phố còn lại không thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cũng cần ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã năm 2025.

Cụ thể, lãnh đạo Chính phủ yêu cầu cấp tỉnh căn cứ Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Đề án của Chính phủ về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã năm 2025 của địa phương mình, chịu trách nhiệm rà soát, khẳng định chính xác số liệu về diện tích tự nhiên của các đơn vị hành cấp xã. Số liệu này phải được tổng hợp và gửi báo cáo về Bộ Nội vụ trước ngày 30/8.

Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng xem xét, thông qua và công bố số liệu về diện tích tự nhiên của các đơn vị hành chính cấp xã của các địa phương trước ngày 30/9. UBND cấp tỉnh cũng được giao tổ chức triển khai công tác đo đạc, xác định phạm vi ranh giới của đơn vị hành chính các cấp trên thực địa của địa phương mình để lập hồ sơ, bản đồ địa giới đơn vị hành chính các cấp, gửi về Bộ Nội vụ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường trước ngày 30/9.

Bộ Nội vụ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tổ chức thẩm định và nghiệm thu Hồ sơ địa giới đơn vị hành chính các cấp của địa phương trước ngày 31/12/2026. Trường hợp số liệu về diện tích tự nhiên của đơn vị hành chính cấp tỉnh khác với số liệu ghi trong Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ giao Bộ Nội vụ chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng UBND của đơn vị hành chính cấp tỉnh đó báo cáo Chính phủ xem xét, ban hành nghị quyết cập nhật điều chỉnh số liệu diện tích tự nhiên và công bố công số liệu này.

Việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước là một trong những nội dung trọng tâm được Đảng và Nhà nước xác định xuyên suốt qua nhiều nhiệm kỳ, nhằm xây dựng nền hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tình trạng ‘khoảng trống pháp lý’, ‘lúng túng thể chế’ đã và đang xuất hiện tại không ít địa phương, đặc biệt là trong việc xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) phục vụ cho hoạt động của chính quyền địa phương sau sáp nhập.

Trong quá trình đổi mới và hiện đại hóa nền hành chính quốc gia, chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước được khẳng định là cần thiết. Từ Nghị quyết Trung ương6 (khóa XII) đến Nghị quyết số18-NQ/TW, Nghị quyết số19-NQ/TW và gần đây nhất là Nghị quyết số60-NQ/TW ngày12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, tinh thần cải cách, sắp xếp đơn vị hành chính được nhấn mạnh. Tuy nhiên, tốc độ sắp xếp tổ chức bộ máy đang đi nhanh hơn so với tiến độ chuẩn bị thể chế đi kèm, đặc biệt là việc xây dựng và ban hành VBQPPL phục vụ cho hoạt động của chính quyền địa phương sau sáp nhập.

Quá trình sáp nhập đơn vị hành chính, nếu không đi kèm với sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế, sẽ tất yếu dẫn đến sự chồng chéo, mâu thuẫn hoặc thiếu hụt văn bản điều chỉnh, từ đó tạo ra những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng. Trong thực tiễn triển khai tại nhiều địa phương, tình trạng ban hành VBQPPL không kịp tiến độ tổ chức lại bộ máy đang trở thành điểm nghẽn, cản trở việc ổn định hoạt động của chính quyền mới.

Để khắc phục tình trạng này, cần tuân thủ các nguyên tắc bảo đảm thống nhất, ổn định hệ thống pháp luật khi tổ chức lại đơn vị hành chính. Trước hết, cần bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành. Việc sửa đổi, thay thế hoặc ban hành mới VBQPPL tại địa phương sau khi sáp nhập phải được rà soát kỹ lưỡng về mặt căn cứ pháp lý, bảo đảm không mâu thuẫn hoặc chồng chéo với luật và các văn bản của Trung ương.

Thứ hai, cần bảo đảm tính kế thừa hợp lý. Việc sáp nhập đơn vị hành chính không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn giá trị của hệ thống văn bản tại các đơn vị cũ. Ngược lại, nhiều văn bản đã được xây dựng công phu, đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn và đang phát huy hiệu quả, cần được kế thừa, hiệu chỉnh, chứ không nên xóa bỏ hoàn toàn.

Thứ ba, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm trong quá trình xây dựng pháp luật. Trong mọi hoạt động quản trị nhà nước, việc lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm không chỉ là một khẩu hiệu hành chính, mà phải được thể hiện rõ trong nội dung và quy trình xây dựng văn bản pháp luật.

Để hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sau sáp nhập, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước hết, cần tổ chức một cuộc tổng rà soát hệ thống VBQPPL đang áp dụng tại các đơn vị hành chính liên quan. Trên cơ sở rà soát, chính quyền cấp huyện cần lập danh mục phân loại các văn bản theo ba nhóm: (i) văn bản tiếp tục áp dụng không cần sửa đổi; (ii) văn bản cần sửa đổi, bổ sung; (iii) văn bản cần bãi bỏ.

Thứ hai, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng thể chế sau sáp nhập. Chất lượng thể chế không thể đo bằng số lượng văn bản ban hành mà cần có các tiêu chí rõ ràng về hiệu lực, hiệu quả, tính hợp pháp, tính khả thi và tính minh bạch.

Thứ ba, cần củng cố đội ngũ làm công tác pháp chế ở địa phương. Một trong những điểm yếu cố hữu của chính quyền địa phương là năng lực pháp chế chưa được quan tâm đúng mức. Sau sáp nhập, điều này càng trở nên nghiêm trọng khi địa bàn quản lý rộng hơn, số lượng đầu mối công việc tăng lên, nhưng đội ngũ làm công tác pháp chế vẫn còn mỏng, thiếu chuyên môn hoặc kiêm nhiệm.

Cuối cùng, cần áp dụng công nghệ thông tin trong hệ thống hóa và quản lý văn bản pháp luật địa phương. Việc quản lý văn bản thủ công đang là một rào cản lớn khiến các địa phương chậm trễ trong rà soát và điều chỉnh hệ thống VBQPPL. Bạn có thể tìm hiểu thêm về vấn đề này tại https://www.quochoi.vn/ hoặc https://chinhphu.vn/.