Việc giám định hài cốt liệt sĩ đang gặp phải một thách thức lớn khi các mẫu xương lâu năm thường bị phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Theo Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định.

Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã phát triển 13 quy trình, thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Tỷ lệ tách chiết thành công dựa trên công nghệ phân tích ADN ty thể đạt 22%, góp phần trả lại danh tính nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ. Hiện tại, trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định 4.000 mẫu/năm.

Để nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Dự án này nhằm phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.

Khi áp dụng công nghệ phân tích ADN mới, cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ, số mẫu đối khớp thành công đạt 70/100 mẫu. Công nghệ mới được lựa chọn nhờ ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, cho biết công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN, không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng.

Với những nỗ lực và tiến bộ trong công nghệ giám định ADN, việc tìm kiếm và xác định danh tính của các liệt sĩ đang được thực hiện một cách hiệu quả hơn. Dự án ODA không hoàn lại từ Chính phủ Hoa Kỳ đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, giúp giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ và trả lại danh tính cho nhiều liệt sĩ.

Trung tâm Giám định ADN và Viện Sinh học đang tiếp tục phấn đấu để nâng cao năng lực giám định và áp dụng công nghệ mới trong lĩnh vực này, nhằm đáp ứng nhu cầu của các gia đình đang tìm kiếm người thân và góp phần vào việc bảo vệ và phát triển đất nước.

Chiều ngày 25/7, Bộ Công an đã tổ chức hội nghị sơ kết 7 tháng triển khai thực hiện kế hoạch thu nhận mẫu ADN cho thân nhân của liệt sĩ chưa xác định được danh tính. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự và phát biểu tại hội nghị.

Trong thời gian qua, Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06, Bộ Công an) đã phối hợp với các đơn vị liên quan thu nhận 57.273 mẫu cho mẹ Việt Nam anh hùng, mẹ đẻ và thân nhân liệt sĩ trên cả nước. Tính đến ngày 20/7, C06 đã hoàn thành phân tích 11.138 mẫu và cập nhật vào cơ sở dữ liệu căn cước hơn 10.000 dữ liệu ADN của thân nhân các liệt sĩ.

Theo báo cáo tại hội nghị, các phòng xét nghiệm đã phân tích được 5.493 kết quả ADN trên tổng số 17.726 mẫu hài cốt, thân nhân được bàn giao. Thông qua đối sánh dữ liệu hài cốt, cơ quan chức năng đã xác định 16 trường hợp ADN hài cốt liệt sĩ nghi trùng quan hệ dòng mẹ với ADN của các thân nhân liệt sĩ.

Thủ tướng Phạm Minh Chính bày tỏ sự trăn trở khi đất nước đã có hơn 1,2 triệu liệt sĩ, trong đó khoảng 900.000 hài cốt đã được quy tập về các nghĩa trang, khoảng 300.000 hài cốt liệt sĩ đã được an táng nhưng chưa xác định được danh tính. Việc xác định danh tính các liệt sĩ ngày càng trở nên cấp thiết trước điều kiện khí hậu, môi trường ngày càng khắc nghiệt.

Thủ tướng đề nghị công tác giám định ADN, xác định danh tính các liệt sĩ phải ‘tăng tốc, bứt phá, hành quân nhanh hơn, thần tốc hơn nữa’ để chạy đua với thời gian. Việc xác định danh tính cho các liệt sĩ không chỉ thể hiện sự tri ân sâu sắc mà còn là giá trị đạo lý và nhân văn đặc biệt của dân tộc Việt Nam.

Thủ tướng khẳng định rằng, mặc dù công việc này có nhiều khó khăn nhưng Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo và huy động mọi nguồn lực cần thiết để hoàn thành công tác này. Thủ tướng nhấn mạnh: “Dù khó khăn đến mấy cũng phải làm, và phải làm tốt để không phụ lòng những người đã hy sinh vì Tổ quốc.”

Để đạt được mục tiêu đề ra, Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành và địa phương cần tăng cường phối hợp, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để đẩy nhanh tiến độ thu nhận và phân tích mẫu ADN. Simultaneously, cần phát huy vai trò của các cơ quan truyền thông trong việc tuyên truyền, vận động và hỗ trợ gia đình thân nhân liệt sĩ tham gia vào công tác này.

Ngoài ra, Thủ tướng cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình thu nhận, phân tích và đối sánh mẫu ADN để tăng độ chính xác và giảm thời gian xử lý.

Trong khi đó, một yêu cầu cốt yếu khác là cần đẩy mạnh vai trò của các nhà khoa học, chuyên gia trong lĩnh vực sinh học phân tử và công nghệ ADN để góp phần vào quá trình phân tích và xác định danh tính liệt sĩ một cách hiệu quả.

Thông qua Hội nghị này, Thủ tướng hy vọng nhận được sự hưởng ứng tích cực từ các Bộ, ngành và địa phương để sớm hoàn thành mục tiêu đề ra, đồng thời góp phần thực hiện tốt chủ trương của Đảng và Nhà nước về công tác liệt sĩ và người có công với cách mạng.

Cũng tại Hội nghị, một hoạt động có ý nghĩa nữa là trao tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho các tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong triển khai thực hiện kế hoạch thu nhận mẫu ADN cho thân nhân của liệt sĩ.