Nghỉ hè là khoảng thời gian để trẻ em nạp lại năng lượng, bồi đắp kỹ năng và sống trọn trong những trải nghiệm thực tế. Tuy nhiên, với không ít gia đình, đây lại là giai đoạn ‘mệt mỏi’ nhất trong năm. Nguyên nhân không chỉ bởi sự đảo lộn nhịp sống sinh hoạt trong gia đình mà còn là nỗi lo con trẻ đang ngày một lún sâu vào thế giới mạng, nơi tưởng chừng chỉ để giải trí nhưng lại âm thầm dẫn tới nhiều hệ lụy khó lường.

Trường hợp của chị L.T.P. (phường Bồ Đề, Hà Nội) là một trong hàng trăm gia đình đang loay hoay với câu chuyện ‘trẻ và chiếc điện thoại thông minh’. Chị P. cho biết, sau gần 2 tháng nghỉ hè, các con chị bắt đầu có dấu hiệu thay đổi tính cách, nói chuyện hay cáu gắt, làm việc qua loa, chỉ mong nhanh chóng quay lại với điện thoại hay tivi. Đặc biệt, cô con gái lớn 12 tuổi luôn dính chặt lấy chiếc điện thoại, đến mức ăn uống hay đi vệ sinh cũng không rời tay.

Theo bác sĩ Nguyễn Như Mạnh, Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng, việc lạm dụng internet và trò chơi điện tử có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần. Nghiện game và internet có thể dẫn đến các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu, căng thẳng kéo dài. Ngoài ra, điều này còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng giao tiếp xã hội, gây rối loạn giấc ngủ, mất ngủ và làm suy giảm hiệu quả học tập cũng như công việc.

Tiến sĩ Đặng Hoàng Ngân, chuyên gia tâm lý học phát triển trẻ em và thanh thiếu niên, cảnh báo rằng trẻ em sử dụng mạng xã hội có nguy cơ bắt chước hành vi xấu lan truyền trên mạng, hình thành niềm tin lệch lạc về giá trị đạo đức, giá trị sống. Một số trẻ tin rằng, mạng xã hội là nơi chứa mọi lời giải, thậm chí coi người nổi tiếng là ‘kim chỉ nam’ về tư duy và hành vi hay tin rằng, sự giàu có là mục tiêu tối thượng.

Trong khi đó, theo PGS.TS Nguyễn Trọng Lưu, Phó Chủ tịch Hội Phục hồi chức năng Việt Nam, tình trạng sa sút trí tuệ tưởng chỉ xảy ra ở người cao tuổi, nhưng ngày càng có nhiều người trẻ có biểu hiện suy giảm trí nhớ, kém tương tác xã hội và đang bước vào ngưỡng sa sút trí tuệ sớm.

Để giúp trẻ không lún sâu vào thế giới mạng, các chuyên gia tâm lý khuyên rằng cha mẹ nên đồng hành, trò chuyện và định hướng để trẻ sử dụng công nghệ một cách an toàn, lành mạnh. Thay vì kiểm soát gắt gao, cha mẹ nên tạo điều kiện để con tham gia những hoạt động ý nghĩa như thể thao, học năng khiếu, kỹ năng sống, hoạt động cộng đồng.

Cha mẹ cũng nên xây dựng thời gian biểu linh hoạt nhưng hợp lý, cân bằng giữa giải trí, vận động thể chất, đọc sách và sinh hoạt ngoài trời. Nếu nhận thấy trẻ có dấu hiệu thay đổi hành vi như cáu gắt, lo lắng, hay rối loạn giấc ngủ, kém tập trung, ngại giao tiếp, buồn chán, học tập sa sút, cha mẹ cần nhanh chóng tìm đến chuyên gia tâm lý.

Thực tế, nhiều phụ huynh chủ động cho con tham gia các hoạt động xã hội để tránh rủ rỉ vào thế giới game, tuy nhiên, do không thường xuyên quan tâm đến con nên các bậc phụ huynh dần không thể kiểm soát được hành vi của con. Từ đó, mỗi gia đình có cách định hướng, đồng hành khác nhau trong câu chuyện ‘giữ con’ tránh xa các mặt hạn chế của công nghệ. Có thể thấy, việc quản lý và kiểm soát internet, trò chơi điện tử và mạng xã hội đối với trẻ em hiện nay là rất cần thiết để hạn chế những tác động tiêu cực và đảm bảo sự phát triển lành mạnh.

Ngoài ra, cha mẹ cũng cần thiết phải trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết để sử dụng internet an toàn và tránh bị lừa đảo trực tuyến. Là người lớn, chúng ta cần tạo môi trường học tập và thảo luận cởi mở với con về những vấn đề liên quan đến internet và mạng xã hội. Đồng thời, tạo cơ hội và hỗ trợ con tham gia các hoạt động xã hội và thể thao giúp giảm bớt thời gian sử dụng các thiết bị điện tử.

Trong thời đại chuyển đổi số đang gia tăng chóng mặt, những rủi ro về an ninh mạng mà mỗi người dùng internet phải đối mặt cũng ngày càng tăng. Thông tin và dữ liệu đã trở thành tài sản quý giá, và vì vậy, mỗi công dân số cần phải trang bị kỹ năng phòng vệ cơ bản để bảo vệ bản thân và góp phần giữ vững an ninh mạng quốc gia.

Mạng xã hội, nơi mà thông tin cá nhân của người dùng được chia sẻ rộng rãi, đang trở thành một mảnh đất nguy hiểm nếu người dùng không có kỹ năng bảo vệ thông tin cá nhân một cách hiệu quả. Để đảm bảo an toàn cho bản thân, người dùng cần lưu ý không chia sẻ thông tin cá nhân nhạy cảm trên mạng xã hội. Ngoài ra, việc đặt mật khẩu mạnh, bật xác thực hai yếu tố và không tải xuống các tập tin không rõ nguồn gốc cũng là những biện pháp cơ bản nhưng rất quan trọng.

Không gian mạng hiện nay cũng dễ bị thao túng bởi tin giả và các luận điệu sai trái. Vì vậy, công dân số cần có kỹ năng kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ. Việc lan truyền thông tin không chính xác không chỉ gây ra những hiểu lầm mà còn có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Không chỉ vậy, người dùng cần hiểu rõ về quyền riêng tư và trách nhiệm pháp lý khi sử dụng mạng. Thực tế, mọi hành vi sử dụng mạng đều để lại dấu vết và có thể bị xử lý nếu vi phạm pháp luật.

Những hành vi như tung tin sai sự thật, xâm phạm danh dự người khác, hay chia sẻ nội dung độc hại có thể dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc xử phạt hành chính. Do đó, việc học cách sử dụng mạng một cách có trách nhiệm và tuân thủ pháp luật là hết sức cần thiết. Để tự vệ trong không gian mạng, công dân số cần trang bị kiến thức và các công cụ công nghệ cần thiết.

Việc cài đặt phần mềm diệt virus, thường xuyên cập nhật hệ điều hành, kiểm tra quyền truy cập của các ứng dụng và không cấp quyền cho phần mềm không rõ nguồn gốc là những bước cơ bản để bảo vệ bản thân. Ngoài ra, việc theo dõi các cảnh báo an ninh mạng từ cơ quan chức năng cũng là điều cần thiết để chủ động ứng phó với những rủi ro có thể xảy ra.

Trong xã hội số, mỗi người dân đều đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái an ninh mạng quốc gia. Trang bị kỹ năng phòng vệ trên không gian mạng không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn thể hiện trách nhiệm với cộng đồng và đất nước. Một công dân số an toàn chính là nền tảng cho một quốc gia số vững mạnh, và cùng với đó là một không gian mạng lành mạnh và an toàn cho tất cả mọi người.

Như vậy, để đảm bảo an toàn cho bản thân và góp phần vào sự phát triển lành mạnh của không gian mạng, mỗi người dùng internet cần phải tỉnh táo, cảnh giác và trang bị những kiến thức, kỹ năng cần thiết. Bằng cách chung tay xây dựng một môi trường mạng an toàn và trách nhiệm, chúng ta có thể tận hưởng những lợi ích mà công nghệ mang lại và xây dựng một tương lai số vững chắc cho đất nước.

Tham khảo thêm thông tin về an ninh mạng tại đây.