Các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã phát hiện ra một “mật mã” địa chất ẩn sâu trong mỏ đất hiếm lớn nhất thế giới, tọa lạc tại Bạch Vân Ngao Bác, Nội Mông Cổ. Phát hiện này không chỉ làm ngạc nhiên giới khoa học mà còn có tiềm năng thay đổi cách tiếp cận tài nguyên chiến lược này trong thế kỷ 21.
Đất hiếm được xem là “vàng công nghiệp” và “vàng chiến lược” của thời đại mới, nhờ vai trò quan trọng của nó trong việc sản xuất pin xe điện, tuabin gió, chip bán dẫn và các hệ thống vũ khí tối tân. Mỏ đất hiếm Bạch Vân Ngao Bác, nằm trong khu tự trị Nội Mông Cổ, Trung Quốc, chiếm đến 90% trữ lượng của Trung Quốc và gần 40% trữ lượng toàn cầu.
Câu chuyện về mỏ đất hiếm này bắt đầu từ năm 1927, khi Đinh Đạo Hành, một giảng viên trẻ của Đại học Bắc Kinh, phát hiện ra một dãy núi đá màu đen ánh kim trên thảo nguyên rộng lớn. Giáo sư Hà Tác Lâm, chuyên gia thạch học của Đại học Bắc Kinh, sau đó xác định rằng các mẫu đá tại đây chứa hàm lượng đất hiếm cực cao. Kể từ đó, Trung Quốc đã đầu tư mạnh mẽ vào hệ sinh thái khai thác, tinh luyện và ứng dụng đất hiếm.
Một nghiên cứu mới, được công bố trên tạp chí Science Advances, đã phát hiện ra rằng phần lớn tài nguyên đất hiếm ở Bạch Vân Ngao Bác không hình thành cách đây 1,3 tỷ năm như giả định trước đây. Thay vào đó, chúng đến từ một đợt hoạt động magma xảy ra cách đây chỉ 430 triệu năm. Phát hiện này mở ra một hướng thăm dò mới cho ngành công nghiệp đất hiếm toàn cầu và có thể giúp các quốc gia khác tìm kiếm các mỏ đất hiếm quy mô lớn.
Tuy nhiên, rào cản lớn nhất đối với việc khai thác đất hiếm hiện nay vẫn là công nghệ tách chiết, vốn là bí quyết mà chỉ Trung Quốc làm chủ trên quy mô công nghiệp. Việc Bắc Kinh nắm quyền kiểm soát phần lớn đất hiếm thế giới đã khiến nhiều nước phát triển phải tái cơ cấu chuỗi cung ứng, tìm nguồn thay thế và đầu tư vào việc khai thác trong nước.
Đất hiếm không còn là một vấn đề kỹ thuật thuần túy mà đã trở thành một vấn đề về lợi ích chiến lược sống còn, đặc biệt trong bối cảnh xung đột thương mại, cạnh tranh công nghệ và cuộc đua năng lượng xanh đang leo thang. Việc quản lý và khai thác tài nguyên đất hiếm một cách bền vững và công bằng sẽ là thách thức lớn cho các quốc gia và cộng đồng quốc tế trong thời gian tới.
Một số chuyên gia cho rằng, với việc nắm giữ công nghệ và tài nguyên đất hiếm, Trung Quốc có thể tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu. Tuy nhiên, các quốc gia khác cũng có thể đẩy mạnh khai thác và sản xuất đất hiếm để giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc.