Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, việc sử dụng mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của con người, đặc biệt là với lứa tuổi trẻ vị thành niên. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mà mạng xã hội mang lại, cũng có nhiều rủi ro và hiểm họa tiềm ẩn mà chúng ta không thể bỏ qua. Một trong những vấn đề đáng quan tâm gần đây là tình trạng “bắt cóc online” tinh vi, đã xảy ra nhiều vụ việc và đặt ra dấu hỏi lớn về sự kết nối trong gia đình cũng như hiểm họa từ thế giới ảo.
Những đối tượng giả danh công an hoặc cơ quan chức năng đã lợi dụng sự tin tưởng của nạn nhân để lừa gạt và yêu cầu họ dàn dựng kịch bản bắt cóc, tống tiền. Điều này cho thấy thế giới mạng, vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành “vùng xám” tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường. Theo Báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, năm 2023, có 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, trong đó hơn một phần ba dùng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ từng dùng AI (trí tuệ nhân tạo) để “trút bầu tâm sự”. Và hơn 30% nói rằng, họ chia sẻ chuyện nghiêm túc với AI còn hơn với người thật.
Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra, 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi dùng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo thanh thiếu niên Việt Nam hiện dùng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày. Điều này cho thấy việc sử dụng mạng xã hội ở lứa tuổi trẻ vị thành niên đang trở nên phổ biến và có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ, sự đứt gãy trong kết nối gia đình ở thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm. Để giải quyết vấn đề này, chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên trong vấn đề giáo dục ở gia đình: “Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên kết nối. Tôi thường khuyên phụ huynh hãy học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu như “Hôm nay con có vui không?”, “Có điều gì làm con mệt không?” tưởng đơn giản, nhưng lại có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.”
Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cũng cho rằng, thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò. Vì vậy, việc tạo kết nối và xây dựng mối quan hệ lành mạnh trong gia đình là rất quan trọng để giúp trẻ tránh xa những rủi ro tiềm ẩn từ mạng xã hội.
Để đảm bảo an toàn cho trẻ khi sử dụng mạng xã hội, các bậc phụ huynh cần có những biện pháp cụ thể. Trước hết, phụ huynh cần nâng cao nhận thức về những rủi ro của mạng xã hội và thường xuyên trò chuyện với con về vấn đề này. Đồng thời, phụ huynh cũng cần thiết lập các quy tắc sử dụng mạng xã hội cho trẻ, như giới hạn thời gian sử dụng, giám sát hoạt động của trẻ trên mạng, và hướng dẫn trẻ cách sử dụng mạng xã hội một cách an toàn.
Ngoài ra, các cơ quan chức năng cũng cần có những biện pháp cụ thể để ngăn chặn tình trạng “bắt cóc online” và bảo vệ trẻ em khi sử dụng mạng xã hội. Điều này có thể bao gồm việc tăng cường giám sát và kiểm tra các hoạt động trên mạng, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, và cung cấp các nguồn lực hỗ trợ cho trẻ em và gia đình.
Tóm lại, việc sử dụng mạng xã hội ở lứa tuổi trẻ vị thành niên đang trở nên phổ biến và có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự chung tay của cả gia đình, nhà trường và xã hội. Bằng cách tạo kết nối và xây dựng mối quan hệ lành mạnh trong gia đình, thiết lập các quy tắc sử dụng mạng xã hội cho trẻ, và có những biện pháp cụ thể để ngăn chặn tình trạng “bắt cóc online”, chúng ta có thể giúp trẻ em sử dụng mạng xã hội một cách an toàn và hiệu quả.